*కొరివి కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్ – హైదరాబాద్ చరిత్రలో ముద్ర వేసిన ప్రజా నాయకుడు*

*కొరివి కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్ – హైదరాబాద్ చరిత్రలో ముద్ర వేసిన ప్రజా నాయకుడు*

*బాల్యం, విద్యాభ్యాసం*

కొరివి కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్ గారు 1894 ఆగస్టు 16న ఔరంగాబాద్‌ (అప్పటి హైదరాబాద్ స్టేట్)లో జన్మించారు. పేద రైతు కుటుంబంలో పుట్టి, కష్టసుఖాల మధ్య పెరిగిన ఆయన చిన్నప్పటినుంచే విద్య పట్ల అపారమైన ఆసక్తి చూపించారు. చాదర్ఘాట్ హైస్కూల్‌లో మెట్రిక్యులేషన్ పూర్తి చేసి, నిజాం కాలేజీలో ఇంటర్మీడియట్ చదివారు. ఆ తరువాత బాంబేలో ప్రచార సాంకేతిక విద్యను అభ్యసించడం ద్వారా, ఆయన జీవితంలో ముద్రణా రంగం ఒక ప్రధానమైన మార్గం అయింది.

*రచన, సంపాదకత్వం*

విద్యను పూర్తిచేసుకున్న తర్వాత కొంతకాలం ప్రభుత్వ ఉద్యోగంలో కొనసాగినా, ఆయనకు నిజమైన పిలుపు ప్రజాసేవ, రచన, సంపాదకత్వంలోనే కనబడింది. ఆయన కలం ఒక ఆయుధంలా మారి సామాజిక సమస్యలను, ప్రజల గోసలను వెలుగులోకి తెచ్చింది. 1925లో స్వంత పబ్లిషింగ్ సంస్థను స్థాపించి, 1929లో “పిక్టోరియల్ హైదరాబాద్” అనే అపూర్వమైన గ్రంథాన్ని వెలువరించారు. ఈ గ్రంథం హైదరాబాద్ చరిత్రను విశదంగా వివరించిన మొదటి ప్రయత్నాల్లో ఒకటిగా నిలిచి, ఆ కాలంలోనే ఒక మైలురాయిగా గుర్తింపు పొందింది. తరువాత “History of Hyderabad City”, “Freedom Movement of Goa” వంటి పుస్తకాలు రచించి, చరిత్రకారునిగా, ఆలోచనాపరునిగా తన స్థానం బలపరిచారు.

*రాజకీయ జీవితం*

ప్రజా సేవలోనూ ఆయన కృషి అపారమే. 1925లో బడిబజార్ ప్రాంతం నుంచి మున్సిపల్ కౌన్సిలర్‌గా ఎన్నికై, వరుసగా 25 సంవత్సరాలు ప్రజల విశ్వాసాన్ని నిలబెట్టుకున్నారు. 1940 నుంచి 1955 వరకు డిప్యూటీ మేయర్‌గా పనిచేసి, నగర పాలనలో పేదల అవసరాలను ప్రతిధ్వనింపజేశారు. తరువాత 1957-58లో హైదరాబాద్ మేయర్‌గా ఎన్నికై, మొదటిసారి నగరానికి ఒక సమగ్ర మాస్టర్‌ప్లాన్‌ను రూపొందించే పనిని ముందుకు తీసుకెళ్లారు. పేదల కష్టం, కూలీల వేదన ఆయనకు బాగా అర్థం. అందుకే మానవ రిక్షాలను రద్దుచేసి, వాటికి బదులుగా సైకిల్ రిక్షాలను ప్రవేశపెట్టారు. అది కూలీల శ్రమ దోపిడీని తగ్గించే ప్రయత్నం. ఇలాంటి నిర్ణయాల్లో ఆయన వామపక్ష అభ్యుదయ ఆలోచనల జాడ స్పష్టంగా కనబడుతుంది.

*సామాజిక సంస్కర్త*

కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్ గారు కేవలం రాజకీయ నాయకుడే కాదు, ఒక సామాజిక సంస్కర్త కూడా. నిజాం రైయా ముదిరాజ్ మహాసభను స్థాపించి దాదాపు నలభై సంవత్సరాల పాటు దాని అధ్యక్షునిగా పనిచేశారు. ఈ వేదిక ద్వారా ముదిరాజ్ సమాజాన్ని మాత్రమే కాకుండా, అణగారిన వర్గాలన్నింటినీ ప్రోత్సహించారు. మహిళలకు విద్య ప్రాధాన్యత కల్పిస్తూ హిందీ కన్యా పాఠశాల, రెడ్డి ఉమెన్స్ కాలేజ్ వంటి విద్యాసంస్థలను స్థాపించడంలో కీలకపాత్ర పోషించారు. సమాజంలో వెనుకబడిన వర్గాలను ముందుకు తీసుకురావడం ఆయన జీవితమంతా కొనసాగిన పోరాటం.

*అంబేడ్కర్‌తో అనుబంధం*

డా. బి.ఆర్. అంబేడ్కర్‌తో ఆయనకు సన్నిహిత సంబంధాలు ఉండేవి. సామాజిక న్యాయం, సమానత్వం, విద్యా హక్కులు వంటి అంశాలపై వారిద్దరూ ఆలోచనలు పంచుకున్నారు. అణగారిన వర్గాల స్థితిని మార్చడానికి ఒక మార్గదర్శిగా ఆయన నిలిచారు. హైదరాబాద్ మహానగరంలో కౌలు కూలీలు, చిన్న వ్యాపారులు, రిక్షా కార్మికులు – వీరి హక్కుల కోసం ఎల్లప్పుడూ గళమెత్తిన నాయకుడిగా ఆయన చరిత్రలో నిలిచారు.

*ముగింపు*

1967 డిసెంబర్ 19న ఆయన జీవితానికి తెరపడినా, ఆయన కృషి మాత్రం నేటికీ మన సమాజానికి ప్రేరణ. హైదరాబాదు నగర నిర్మాణం, విద్యాసంస్థల స్థాపన, మహిళల విద్యా ప్రోత్సాహం, పేదల కోసం తీసుకున్న సంస్కరణాత్మక నిర్ణయాలు – ఇవన్నీ కలిపి ఆయనను ఒక ప్రజా నాయకుడిగా, ఒక సంస్కర్తగా నిలిపాయి.

కొరివి కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్ గారి జీవితం మనకు చెబుతున్న పాఠం స్పష్టంగా ఉంది: ప్రజా సేవలో నిజాయితీ, సమానత్వంపై నమ్మకం, అణగారిన వర్గాల అభ్యుదయమే నిజమైన రాజకీయ మార్గం. అధికారానికి దాస్యంగా కాకుండా, ప్రజల హక్కులకు పాదాటిగా నిలవడమే ఒక నాయకుడి గొప్పతనం. కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్ ఆ బాటలో నడిచిన స్ఫూర్తిదాయక ప్రజానాయకుడు.

Courtesy / source by : @MudirajVoice